Nefes – Ted Chiang

Uzun zamandır bu kitap üzerine yazmak istiyordum. Türkçe çevirisi ile Nefes, orijinal adı ile Exhalation bilimkurgu türünde öykülerden meydana gelen bir hikaye koleksiyonu. Blimkurgu deyince, içinde kimi zaman fantazya bulunabilecek, masalsı bir anlatımın eşlik ettiği ve Orta Doğu’dan Afrika kabilelerine kadar uzanan türden, alışılagelmişin çok dışında bir bilimkurgu türüne rastlayacağınızı belirteyim.

Simyacı’nın Kapısı ve Tacir adlı kısa öykü ile daha romanın başında derin düşüncelere gark ediyor insan. Geriye dönüp tekrar okuma isteği uyanıyor okuyucuda. Binbir Gece Masallarını andıran bu hikaye, içinden başka hikayeler de çıkartıyor. Bu nedenle ben bu öyküye Ted Chiang’ın Masal Doğuran Bilimkurgu Öyküsü demek istiyorum.

Bilimkurgu çoğu zaman geleceği ele alan bir türdür. Kimi zaman insan dışı varlıkları, kimi zaman ise başka dünyaları. Türün yazarları okuru çok uzaklarda mekanlara ve gelecekteki tarihlere götürünce mekan ve zaman da bu amaca göre şekillenir. Ted Chiang’ın şaşırtıcı bir yönü de geleceğe dair bilimsel gelişmeleri ve teknolojik öğeleri uzak geçmişte, ilkel şartların altındaki zamanlarda kullanabiliyor olması. Bunu özellikle Simyacının Kapısı ve Tacir’i okurken deneyimleyeceksiniz.

Öykülerde yer alan dünyalar ise yazarın kökeni ve büyümüş olduğu ülkesine de uzak görünüyor fakat yazar bu hikayeleri bu coğrafyaların bir yabancısı gibi anlatmıyor. Sanki yakın tanımış anlattığı kabileyi veya karakterlerin ait olduğu uzak diyarları.

Nefes adlı kısa öyküsü kitaba da adını vermiş. Kitaptaki en ufuk açıcı ve çarpıcı öykülerden biri bu. Henüz giriş paragrafını okurken şaşkına döndürüyor okuyucuyu çünkü bilimsel gerçekliğe de, herkesin bildiğine ve kesin kabul ettiğine de meydan okuyor bir cümlede:

‘’Yaşamın kaynağının hava olduğunu söylerler. Aslında durum böyle değil…’’

Bu kadar akla tezat ve şaşırtıcı bir söylem ile öykünün en başında düşündürüyor okuru. Daha da güzeli bu iddiayı kurgu içerisinde akla yatar bir hale getiriyor ve hızla kurgusu ile çelişmeyen sona sürüklerken okuru iddiasına ikna edebiliyor. Yaşamın kaynağının hava değil de hava akımı ile ilgili olduğunu anlattığı bu öykü ile varoluşa dair sorgulamalar da yapacaksınız.

Yazılım Nesnelerinin Yaşam Döngüsü adlı öyküden bahsetmeden geçmeyeceğim. Bu öykü ile dijital dünyadaki varlıklara sempati duyacaksınız. Ve öykünün sonunda dijiyant adı verilen bu insan yavrusunun öğrenme becerilerine, hayvan yavrularının sevimliliklerine sahip varlıklara kapılacak en sonunda onların da duygusal bağ kurabildiğine ikna olacaksınız. Zira hikayenin anlattığı önemli hususlardan biri de bu.

Evrenin Göbek Deliği ve diğer öyküleri okurken daha fazla şaşırabilirsiniz. Bir gün insanlık bir tanrının olmadığını kesin olarak keşfetseydi neler olurdu? gibisinden soruları sorduracak Ted Chiang her okura. Ve bu türden soruları şaşırtıcı ve etkileyici hayal gücü ile, kendi bakış açısından yorumlayacak bu öykülerde.

Uzun lafın kısası Ted Chiang bilimkurgu türüne uzun zamandır ihtiyaç duyulan yeniliği getirmiş ve türü klasik öğelerden sıyırıp bambaşka bir şekilde okuyucuya sunmuş olması açısından sıra dışı bir yazar.

Alışılagelmişin dışına çıkmakla kalmayıp, okuru hem kendine hayran bırakıyor hem de düşüncelerinin sızdığı öyküleri ile şaşkına çeviriyor. Bu durumda Ted Chiang’a bilimkurgu dahisi demekte bir sakınca yok.

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.